Wstęp – pierwsze słowa, wielkie emocje
Rozwój mowy to jeden z najważniejszych etapów w rozwoju dziecka – pozwala na wyrażanie emocji, potrzeb i budowanie relacji z otoczeniem. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, ale istnieją ogólne ramy, które mogą pomóc rodzicom zorientować się, czy wszystko przebiega prawidłowo. W tym artykule podpowiemy, kiedy pojawiają się pierwsze słowa, jak wspierać rozwój językowy malucha oraz kiedy warto skonsultować się z logopedą.
Etapy rozwoju mowy – czego można się spodziewać?
0–6 miesięcy: dźwięki i gaworzenie
Noworodki reagują na dźwięki i zaczynają wydawać pierwsze odgłosy już w pierwszych tygodniach życia – są to głównie płacz, piski i pomruki. Około 3. miesiąca życia pojawia się głużenie, a następnie między 4. a 6. miesiącem – gaworzenie, czyli łączenie sylab (np. „ba”, „ma”, „da”).
6–12 miesięcy: pierwsze „słowa”
W tym okresie dziecko zaczyna rozumieć proste komunikaty („nie”, „daj”), reaguje na swoje imię, a pod koniec pierwszego roku może pojawić się pierwsze świadome słowo – najczęściej „mama” lub „tata”.
12–24 miesiące: rozwój słownictwa
To czas gwałtownego rozwoju mowy. Dziecko zaczyna nazywać przedmioty, osoby i czynności, a pod koniec 2. roku życia zazwyczaj używa już około 50 słów i tworzy proste dwuwyrazowe zdania.
2–3 lata: zdania i pytania
Zasób słownictwa szybko rośnie – dziecko zaczyna opowiadać o swoich doświadczeniach, zadawać pytania, używać zaimków i czasowników. W tym wieku wiele maluchów przechodzi tzw. eksplozję językową.
Jak wspierać rozwój mowy?
Rozwój mowy wymaga odpowiedniego środowiska – bogatego w bodźce językowe, kontakt emocjonalny i codzienną komunikację. Oto najważniejsze sposoby na wspieranie dziecka:
1. Rozmawiaj jak najwięcej
Nawet jeśli maluch jeszcze nie mówi – komentuj codzienne czynności, nazywaj emocje, opowiadaj o tym, co widzicie i robicie. Nie używaj „dziecięcego języka”, tylko prostych, ale poprawnych gramatycznie zdań.
2. Czytaj książeczki
Wspólne czytanie rozwija nie tylko mowę, ale też wyobraźnię i koncentrację. Wybieraj książki z prostymi ilustracjami i powtarzalnymi tekstami, zachęcaj dziecko do wskazywania i nazywania elementów.
3. Śpiewaj i rymuj
Piosenki, rymowanki i zabawy paluszkowe wspierają rytmikę mowy i pamięć słuchową. To świetna forma nauki przez zabawę, nawet dla najmłodszych.
4. Zadawaj pytania i słuchaj odpowiedzi
Zamiast mówić za dziecko, dawaj mu czas na odpowiedź. Pytaj „co to?”, „gdzie jest…?”, „kto to zrobił?” – i cierpliwie czekaj. Nawet jeśli odpowiedź to tylko gest lub dźwięk – to już komunikacja!
5. Ogranicz bodźce ekranowe
Zbyt długi kontakt z ekranem (telewizor, tablet, smartfon) może zaburzać rozwój mowy. Zaleca się, by dzieci poniżej 2. roku życia nie korzystały z ekranów wcale, a starsze – maksymalnie 30–60 minut dziennie.
Kiedy udać się do logopedy?
Choć każde dziecko rozwija się indywidualnie, są sytuacje, które powinny skłonić rodziców do konsultacji z logopedą:
- dziecko nie gaworzy po 7. miesiącu życia,
- nie reaguje na imię lub nie rozumie prostych poleceń po 12. miesiącu,
- nie mówi żadnych słów w wieku 18 miesięcy,
- nie tworzy zdań po ukończeniu 2,5 roku życia,
- mówi bardzo niewyraźnie lub w sposób niezrozumiały dla otoczenia po 3. roku życia,
- występują problemy ze słuchem, oddychaniem przez usta, częste infekcje ucha.
Wczesna diagnoza i terapia mogą znacząco przyspieszyć rozwój mowy i ułatwić dziecku start przedszkolny i szkolny.
Rozwój mowy to proces złożony i wymagający, ale też fascynujący. Wspierając dziecko na co dzień rozmową, zabawą i cierpliwością, budujesz fundament pod jego przyszłą komunikację i rozwój społeczny. A jeśli masz wątpliwości – nie wahaj się sięgnąć po pomoc specjalisty. Wspólnie możecie zrobić naprawdę wiele.